دکتر زندگی خانواده، عشق، محبت، تحول
حال که داريم به روزهای كنكور نزديک می شويم به همين بهانه و به دليل تقاضاهای مكرر شما عزيزان، يک بار ديگر شيوه‌های مطالعه را مرور می كنيم. مطمئن باشيد اين نكات بسيار مفيد هستند.
شيوه‌های مطالعه
برای دستیابی به مطالب مهم كتاب شيوه‌های مختلفی برای مطالعه وجود دارد:
1- خواندن اجمالی: با سرعت تقريبی 1000 تا 4000 كلمه در دقیقه.
2- عبارت‌خوانی: با هدف افزايش سرعت و مطالعه‌ی 300 تا 1000 كلمه در دقيقه.
3- دقيق‌خوانی: درک كامل مطالب خوانده‌شده با سرعت 100 تا 1000 كلمه در دقيقه.
4- خواندن تجسمی: با هدف افزايش دامنه‌ی تمركز حواس و درك عميق معانی.
5- خواندن انتقادی: با هدف دستیابی به قضاوت و درگيری عميق‌تر با مطالب از طريق تجزيه و تحليل معانی و سرعت 50 تا 600 كلمه در دقيقه.
6- خواندن برای درک زيبايی و جنبه‌های هنری مطالب: با هدف افزايش آگاهی و لذت‌بردن از كارهای هنری و سرعت 400 تا 500 كلمه در دقيقه.
7- خواندن نهایی: که از شش مرحله تشكيل شده: 1- پيش‌خوانی 2- سؤال‌كردن 3- خواندن 4- تفكر 5- از حفظ گفتن 6- مروركردن
موفقيت يعنی تمركز، تمركز، تمركز
از بین فعاليت‌های نيازمند تمركز، مطالعه، جدی ترين فعاليتی است كه تمركز در آن نقش اساسی و محوری دارد و اين نكته ضروری است كه تمركز حواس يك مهارت بی چون‌وچراست و نياز به فراگيری تكنيک ها و تمرين مستمر دارد.
لرد بايرون می گويد: «برای پيشرفت و پيروزی سه چيز لازم است: اول پشتكار، دوم پشتكار، سوم پشتكار.»
مهم‌ترين علت عدم دستیابی به يک فكر عالی، تعاريف نادرستی است كه در ذهن ماست.
فكركردن
استمرار يک ماهه‌ی تمرين و سمت‌وسو دادن به افكار در یک موضوع خاص به‌مدت 5 تا 10 دقيقه در روز تأثير فوق‌العاده‌ای در تمركز دارد.
مثال:
هفته‌ی اول: سيبی را مقابل خود بگذاريد، 10 دقيقه به آن نگاه كنيد و فكر كنيد.
هفته‌ی دوم: ديدن اشيا با چشم باز و فكركردن به آن‌ها. وقتی مهارت يافتيد، 10 دقيقه صبح و 10 دقيقه شب با چشم بسته به تصوير ذهنی خود توجه كنيد.
هفته‌ی سوم: به اسامی معنا‌داری چون محبت، شادی، هيجان و… فكر كنيد. چون اين اسم‌ها تصوير عينی ندارند، آن‌ها را در وجود شخص مورد علاقه‌تان ببينيد.
هفته‌ی چهارم: در آخرین روزهای ماه می توانيد به مفاهيم گسترده‌تر و عميق‌تری كه تصاوير دنباله‌داری را شامل می شوند به‌صورت منظم و منسجم فكر كنيد.
اطلاعات اوليه
مطالعه‌ای سطحی و اجمالی بر آنچه قرار است تدريس شود داشته باشيد.
اطلاعات اوليه باید چگونه باشد؟
1- ساده باشند.
2- كم‌حجم باشند. به‌عنوان مثال شما 9 ساعت مطالعه را در يک روز به يک ساعت مطالعه در 9 روز تبديل كنيد.
3- طوری ارائه شوند که شيفته‌ی آن درس شويد.
روش مطالعه‌ی متمركز
1- تند‌خواندن: سرعت مطالعه‌ی خود را تا آنجا كه می توانيد افزايش دهيد تا يک درگيری ذهنی مطلوب ايجاد شود.
2- مطالعه‌ی اوليه: همان گرفتن اطلاعات ابتدايی است.
3- سؤال‌كردن: برای این‌كه ذهن خود را هدف‌دار كنيد.
4- يادداشت‌کردن عوامل حواس‌پرتی
5- ويژگی های مكانی مانند ساكت‌بودن محيط. البته مطالعه در جايی که به‌کلی ساکت باشد اشتباه است. چون ممكن است بعضی مواقع در مكان‌هايی شلوغ مجبور به مطالعه شويد و در آن صورت نمی توانيد تمركز كنيد.
حواس‌پرتی چيست؟
حواس‌پرتی نقطه‌ی مقابل تمركز حواس است. تمركز حواس، استعداد ثابت نگاه‌داشتن توجه و دقت روی موضوع يا كاری است كه به ميل و اراده انتخاب شده است.
حواس‌پرتی دو نوع است:
1- حواس‌پرتی بيرونی: به محيط پيرامون فرد و تحريكاتی غيرعادی كه توسط حواس مختلف انسان ايجاد می شوند، ارتباط پيدا می كند. سردی، گرمی، سر و صدا، نور خورشيد، نور ضعيف و… ممكن است فرايند تمركز حواس را با اشكال مواجه كند و سبب بروز حواس‌پرتی شود.
2- حواس‌پرتی درونی: عبارت است از افكار و انديشه‌هايی كه مانع توجه دقيق به مطالعه و تمركز حواس می شوند. نظير: خيال‌بافی، بيماری های جسمی و روانی، گرسنگی و تشنگی زياد، بی خوابی و…
روش‌های مقابله با حواس‌پرتی
براي مقابله با حواس‌پرتی و ايجاد تمركز حواس ابتدا بايد منشأ حواس‌پرتی را شناخت و به اين نكته پی برد كه آيا حواس‌پرتی علت درونی دارد يا بيرونی.
چطور تمركز بيشتری داشته باشيم؟
1- علاقه‌مندی به موضوع مطالعه
علاقه‌داشتن به موضوع مطالعه موجب دقت و افزايش تمركز حواس می شود.
2- علاقه‌مند و فعال‌بودن در هنگام مطالعه
لازمه‌ی فعال‌بودن در هنگام مطالعه، استفاده از متونی است كه خواننده‌ی منفعل را به خواننده‌ای فعال تبديل می كند. يادداشت‌برداری، طرح سؤال، علامت‌گذاری هنگام مطالعه و… موجب فعال‌شدن ذهن خواننده می شود.
3- برنامه‌ريزی مطالعه
يعنی نقشه‌كشيدن برای رسيدن به اهداف مطلوب مورد نظر. يک برنامه‌ی مطالعاتی بايد اين ويژگی ها را داشته باشد:
اولين ويژگی این است که در قالب برنامه‌های بلندمدت و كوتاه‌مدت باشد. برنامه‌ريزی بلندمدت زمانی است كه فرد خود را برای شركت در كنكور آماده می كند و می تواند برای يک تا سه سال يا بيشتر باشد. برنامه‌ريزی كوتاه‌مدت به‌صورت برنامه‌های ماهيانه، هفتگی و روزانه است كه در آن، فرد پس از اجرای برنامه به بررسی آن در پايان روز يا هفته می پردازد.
دومين ويژگی، قابل انعطاف بودن آن است. يعنی برنامه بايد طوری تنظيم شود كه در برخورد با حوادث و اتفاقات پيش‌بينی شده نيز انعطاف‌پذير و قابل اجرا باشد.
سومين ويژگی آن است كه برنامه‌ريزی توسط خود فرد صورت گيرد. زيرا هر فرد با شناخت دقيق امكانات و موقعيت خويش بهترين شرايط را برای برنامه‌ريزی دارد و با توجه به اين خصوصيات به برنامه‌ريزی می پردازد.
چهارمين ويژگی، نظم در اجرای برنامه است. نظم ضامن اجرای دقيق برنامه است.
پنجمين ويژگی، متناسب و به‌اندازه بودن برنامه‌هاست كه در آن پرداختن به مطالعه، عبادت، تفريح، استراحت، تغذيه، ورزش، كار و فعاليت و خلاصه زندگی كردن، متناسب و كافی باشد.
4- استفاده از تكنيک ايست، و توقف كن (Stop)
اين عمل خيلی ساده به نظر می رسد اما مؤثر است. وقتی متوجه می شويد كه فكرتان از موضوع منحرف شده است به خودتان بگوييد: «توقف كن» و سپس به‌آرامي توجه خود را به جايی كه می خواهيد برگردانيد.
5- اختصاص زمانی برای نگرانی ها
در طول روز، وقت خاصی را به مسايلی كه ذهنتان را مشغول می كند و موجب نگرانی تان می شود اختصاص دهيد این کار به ويژگی های روحی و روانی و تجربيات فرد بستگی دارد. بنابراين زمانی كه افكار مزاحم به ذهن شما وارد و باعث نگرانی شدند، به‌ياد آوريد كه زمان ويژه‌ای برای آن‌ها در نظر گرفته‌ايد و اجازه دهيد از ذهن شما خارج شوند تا دوباره تمركز خود را بر روی مطالب به‌دست آوريد.
6- ثبت عوامل حواس‌پرتی
يكی ديگر از روش‌های مقابله با حواس‌پرتی و تقويت تمركز، يادداشت‌كردن حواس‌پرتی های ذهنی است.
7- حذف محرک های مزاحم
سر و صداهای زياد، نور شديد یا ضعيف، تصاوير و… باعث حواس‌پرتی مي‌شوند. برای ايجاد تمركز بايد ابتدا محرک های مزاحم را از اتاق مطالعه حذف كرد.
8- توجه كامل به مطالعه
به محض نشستن پشت ميز مطالعه، خواندن را شروع كنيد و شک و ترديد و دودلی را از خود دور سازيد. برخی عادت دارند هنگام مطالعه به كارهای جانبی نظير بازی با خودكار و انگشتان، تماشای تلویزیون، گوش‌كردن به موسيقی، توجه به افراد ديگر و… بپردازند. پرداختن به هر كاری جز مطالعه، موجب حواس‌پرتی می شود.
9- ثابت‌بودن مكان مطالعه
از جمله عواملی كه در سير و تداوم مطالعه و برقراری تمركز حواس نقش دارند مكان مطالعه است. بنابراين اتاقی را برای مطالعه انتخاب كنيد كه هر روز و در ساعت‌های معينی از روز در اختيار شما باشد، زيرا استفاده از يک مكان ثابت سبب آمادگی ذهني برای تمركز حواس در حين مطالعه می شود.
10- نور مناسب برای مطالعه
نور مناسب در اتاق مطالعه، تمركز حواس را بهبود می بخشد زيرا اتاق مطالعه هر قدر از نور كافی به‌خصوص از نور آفتاب و آب و هوای طبيعی غنی باشد برای فعاليت مناسب‌تر است.
11- قطع تلفن هنگام مطالعه
صدای زنگ تلفن يكی از عواملی است كه هنگام مطالعه موجب حواس‌پرتی افراد می شود، بنابراین برای جلوگيری از حواس‌پرتی سعی كنيد تلفن را قطع كنيد.
12- پرهيز از بلندخوانی
برخی از افراد عادت دارند مطالب را با صدای بلند بخوانند درحالی كه خواندن با صدای بلند نه‌تنها موجب بهتر يادگرفتن نمی شود بلكه تمركز حواس را كاهش می دهد، ذهن را خسته می كند و سرعت مطالعه را به حداقل می رساند.
13- استراحت
هدف از استراحت، ايجاد تنوع و عدم تداوم يک عمل برای مدتی طولانی است. انجام اين کار برای مطالعه ضروری است بنابراین بعد از هر فاصله‌ی زمانی (برای مثال بعد از هر 30 يا 45 دقيقه مطالعه)، استراحت كوتاهی لازم است. البته مدت زمان مطالعه در افراد مختلف متفاوت است و به تجارب و ويژگی های روحی و روانی آن‌ها بستگي دارد.
14- درجه حرارت مكان مطالعه
هواي بسيار سرد یا بسيار گرم، حواس‌پرتی در هنگام مطالعه را تشديد می كند. بنابراين ملايم‌بودن حرارت اتاق موجب تمركز حواس می شود.
15- جريان هوای تازه در اتاق
تمركز حواس نيازمند حداكثر كارآيی جسمی و روحي است. اتاقی كه اكسيژن كافی ندارد، استعداد و كفايت جسمی و روحی را كاهش می دهد.
16- تغييردادن موضوع مطالعه
مطالعه‌ی موضوع‌های مشابه و تكراری برای ذهن خستگی آور است و خستگی ذهن، حواس‌پرتی را به دنبال دارد. با تغييردادن موضوع به مطالعه‌ی خود تنوع ببخشيد تا حواس‌پرتی ايجاد نشود.
منبع: مجله راز، آزيتا نجات‌مهر
