موسیقی “ته مله سنگ تراشون” یکی از موسیقیهای قدیمی به گویش مازنی یا مازندرانیست که قدمتی بیش از 60 سال دارد. این ترانه توسط زنده یاد استاد احمد بختیاری سروده و برای اولین بار نیز توسط خود او اجرا شد.
ترانه و آهنگ چَپون كيجا (دختر چوپان) نیز یکی دیگر از معروفترين ترانههای استاد بختياری به گويش مازندرانی است. به گفتهی سید عبدالحسين مختاباد (خواننده و موسیقیدان مازندرانی):
استاد “بختیاری” با صدا و موسیقی خاص خود تحولی اثر گذار در موسیقی مازندران ایجاد کرد، او با بیانی امروزین خاطرات کهن را واگویه نمود و نیز در رشد زبان مازندرانی در نسل بعدی موسیقی نقشی بسزا ایفا كرد.
صدای بختیاری حماسه کوچ، گالش، مُختِبادها و نیز نجواهای عاشقانه نسلهای گذشته را در گوش نسل شهری با هنرمندی و ظرافت تمام زنده و پایدار نمود. صدای بختیاری همانند جنگلِ انبوه و دریای همواره متلاطم خزر جاودانه و پایدار است. بخشی از ترانهی زیبای “ته مله سنگ تراشون” به همراه ترجمهی فارسی آن:
تِه مَله سنگ تراشون* [1].
تِه موها افشون افشون
محلهی تو سنگ تراشانِ
موهای تو افشان افشانِ
ته مَسته چَشم قربون
ته قد ناز قربون* [2]
قربان چشمهای مست تو
قربان قد ناز تو
دیگه نِمبه دیگه نمبه
دیگه نمبه ته مله
دیگر نمیآیم دیگر نمیآیم
دیگر به محلهتان نمیآیم
اَمه مَله شِمه مَله دیاره
شِمه کیجا امه ریکای یاره
از محلهی ما محلهی شما پیداست
دختر شما یار پسر ماست
شمان بورین بهورین ونه نِنا رِه
عروس هاکِن وِره هاده اماره
بروید به مادرش بگویید
او را عروس کند و به من بدهد
کیجای مله ره من زومه قدم
قدغن هاکرده مِه بخونستن
در محلهی دختر قدم میزدم [و میخواندم].
[که] خواندن مرا ممنوع کرد
اگه هفت سر بَزنین مِنه گِردن
نا ترک ته کامبه نا بخونستن
اگر هفت بار گردن مرا ببرید
نه تو را ترک میکنم و نه خواندن را
بلندی هِنیشم بلنده هاره
بلبل خبر بیارده نوبهاره
بر فراز بلندیای بشینیم و از آنجا نگاه کنیم
بلبل برای یارم خبر آورد که نوبهار است
دشمنان شِما ره با من چه کاره
جدایی دم بدین اما دتا ره
ای دشمنان شما با من چه کار دارید
ما دو نفر را رها کنید
مِنو مه یار بییمی امیر و گوهر*[3].
اِسا که بییمی برار و خاخر*[4]
من و یارم مثل امیر و گوهر بودیم
حالا که مثل برادر و خواهر شدیم
اگه دونس بیبوم از روز اول
ته یارِ بیوفاجه نَوستمه دل
اگر از روز اول این را میدانستم
به تو یار بیوفا دل نمیبستم
ترجمه فارسی و شرح ترانه ته مله سنگ تراشون: صابر خطیری
پانویس:
1- سنگ تراشان: نام محلهای در شهر ساری
2- قد ناز: بلند بالا بودن یار
3- امیر و گوهر: جزء افسانههای عشقیست (شرح کامل این افسانه را بخوانید)
4- منظور از برادر و خواهر در این قسمت: اشاره به داستان عشق اساطیری ویس و رامین دارد. منظومه ویس و رامین (اشعار این منظومه) از شاهکارهای ادب فارسی و سروده فخرالدین اسعد گرگانی شاعر قرن پنجم هجری است.
شما میتوانید موسیقی مازنی “ ته مله سنگ تراشون ” را با صدای پیمان حاجی زاده و یا با صدای زنده یاد احمد بختیاری در اینجا بشنوید یا از طریق لینکهای زیر آنها را دانلود نموده و سپس بشنوید.